1 op de 3 werknemers in Nederland ervaart structureel hoge werkdruk. Daarnaast blijkt uit onderzoek van het CBS en TNO ook dat de jaarlijkse meldingen van stress en burn-out klachten niet afnemen. Kun je een burn-out of stress door werkdruk krijgen? In dit artikel leg ik de relatie uit tussen hoge werkdruk, (werk)stress en burn-out.
In de praktijk
Allereerst dacht men vroeger dat je een overspannenheid of een burn-out kreeg door ‘te hard’ of ‘te veel’ te werken. Inmiddels weten we dat een burn-out niet altijd te wijten is aan alleen werk-gerelateerde stress.
De oorzaken voor burn-out zijn erg divers en zeker niet alleen maar werk-gerelateerd. Maar hoge werkdruk is wel degelijk één van de belangrijke aanleidingen waardoor mensen uiteindelijk burn-out klachten kunnen gaan ervaren.
Mensen vallen niet uit met een burn-out, door ALLEEN hoge werkdruk.
Maar wat is dat toch, dat ik de laatste tijd zure gezichten zie als het woord ‘werkdruk’ om de hoek komt kijken?
Ik heb gemerkt dat veel mensen bij werkdruk een negatieve associatie krijgen. Men denkt associeert ‘werkdruk’ met te veel werk, drukte, werkstress of overbelasting.
Dat is werkdruk niet.
Wat dan wel?
Wat is werkdruk?
Het ‘druk hebben op het werk’ is niet hetzelfde als ‘werkdruk ervaren’.
Werkdruk heeft te maken met de hoeveelheid werk die een individu binnen een bepaalde tijd naar behoren kan verrichten.
Een ‘bepaalde tijd’ verwijst in deze omschrijving naar werktempo en ‘naar behoren’ naar de kwaliteit van het werk.
Werkdruk kun je onderverdelen in twee dimensies: kwantitatieve werkdruk en kwalitatieve werkdruk
Kwantitatieve werkdruk
Wanneer er sprake is van grote hoeveelheden werk, die moet worden verricht en een bepaalde tijd, dan hebben we het over kwantitatieve werkdruk.
Kwalitatieve werkdruk
Bij kwalitatieve werkdruk gaat het om de moeilijkheidsgraad in het te verrichten werk en de communicatie over de werkzaamheden.
Werkdruk is nodig
Werkdruk is in beginsel niet slecht. Een bepaalde vorm van druk is namelijk altijd nodig om te kunnen presteren, om een taak te verrichten of om het werk gedaan te krijgen.
Kijk bijvoorbeeld maar eens naar topsporters of een artiest die op het punt staat om een optreden te geven in een uitverkocht voetbalstadium. De spanning die ze net voor het leveren van de prestatie voel hoort er gewoon bij.
Het is zelfs zo dat als er geen werkdruk zou zijn, werknemers niet tevreden zijn. Er is dan namelijk geen uitdaging: het werk is niet prikkelend genoeg. Werkdruk is nodig en op zich niet slecht voor de gezondheid.
Maar ‘hoge’ werkdruk kan dat wel zijn.
Wanneer is er sprake van hoge werkdruk?
Hoge werkdruk ontstaat wanneer je zelf geen of te weinig invloed kunt uitoefenen op het werktempo, de hoeveelheid van het werk of de kwaliteit van het werk.
Dit wordt in de literatuur ook wel ‘beperkte regelmogelijkheden’ genoemd.
Beleving of feitelijk meetbaar?
Doorgaans denkt men dat dat werkdruk niet meetbaar is.
Vaak wordt er gezegd dat (hoge) werkdruk een beleving is van de medewerker en daardoor niet objectief. Dit is een veelvoorkomende denkfout die gemaakt wordt.
Er is namelijk sprake van objectieve en subjectieve werkdruk. En beide zijn te meten.
Objectieve werkdruk
Dit is vast te stellen door de medewerker niet te ondervragen. Wat er dan gemeten wordt, is het aantal gewerkte uren handelingen, producten of diensten per tijdsperiode, of aan observaties door leidinggevenden.
Subjectieve werkdruk
Dit wordt vastgesteld door de medewerker wél te vragen naar zijn/haar beleving van de werkdruk.
Waarom zou je je dan willen beperken tot alleen het meten van objectieve werkdruk?
De mate of iemand hoge of lage werkdruk ervaart heeft altijd te maken met een combinatie van objectieve kenmerken van het werk zelf en de subjectieve beleving van de medewerker.
Oorzaken van hoge werkdruk
Hoge werkdruk wordt ervaren, wanneer het werk niet gedaan kan worden binnen de gestelde tijd. Of als er niet aan de gestelde eisen kan worden voldaan.
De volgende factoren spelen hier een belanrijke rol bij:
- weinig regelmogelijkheden in het werk
- onduidelijkheid over:
- taken
- rollen en verantwoordelijkheden
- verwachtingen
- beleid
Andere factoren zijn:
- organisatie cultuur en managementstijl
- arbeidsomstandigheden in de fysieke werkomgeving
- persoonlijke factoren zoals:
- slechte werk-privebalans
- thuissituatie
Maar ook persoonlijkheidskenmerken zoals
- Moeilijk grenzen aan kunnen geven
- Moeilijk doelen en prioriteiten kunnen stellen
- Conflictvermijdend gedrag vertonen
- Perfectionistisch gedrag
Interessant allemaal. Maar op welke manier is hoge werkdruk gelinkt stress?
Oorzaken voor stress door werkdruk
Werkdruk en werkstress worden vaak door elkaar gehaald, maar deze onderwerpen zijn zeker niet hetzelfde.
Onder werkstress verstaan we : stress door of in de werksituatie. Werkstress kan verschillende oorzaken hebben.
Hoge werkdruk is één van de oorzaken van werkstress
Andere oorzaken zijn:
- Agressie en geweld op de werkvloer
- Onzekerheid m.b.t.
- De koers die het bedrijf vaart
- Het blijven bestaan van de functie
- (seksuele) intimidatie
- Discriminatie of pesten
Maar werkstress wordt vooral veroorzaakt door een gebrek aan:
- sociale steun van leidinggevende of collega’s
- doorgroei en ontwikkelingsmogelijkheden in het werk
- Materiële en immateriële waardering.
Werkstress is een gevolg van aanhoudende of structurele hoge werkdruk
Hoe langer de periode van hoge werkdruk aanhoudt, hoe groter de kans op stress klachten
Ongezonde (werk)stress
Wanneer er tijdelijk een stressvolle situatie zich op het werk voordoet is er niks aan de hand.
Maar wanneer er langdurige of chronische stress aanwezig is dan gaan er klachten ontstaan.
Bijvoorbeeld gezondheidsklachten. Dat leidt weer tot een overspannenheid of een burn-out.
Burn-out
Een burn-out is totale uitputting, zowel fysiek als mentaal en emotioneel.
Prestaties leveren lukt niet meer en er is een overheersend gevoel van extreme vermoeidheid, uitputting en totale machteloosheid. Het is een gevolg van de lange termijn effecten van structureel langdurige of chronische stress.
Een burn-out ontstaat als mensen ondanks de stress en de spanningsklachten stug door blijven gaan.
Door te lang je lichaam overbelast te hebben en alle stressklachten signalen te negeren kom je uiteindelijk in een burn-out terecht.
Burn-out is het eindstation van jarenlange, roofbouw op het lichaam.
Burn-out is bijna nooit alleen werk-gerelateerd
De factoren die een een burn-out kunnen veroorzaken zijn:
- Externe factoren (triggers zoals hoge werkdruk bijna altijd in combinatie met ‘live-events’ uit de privé situatie)
- Interne factoren (overtuigingen, gedrag, persoonlijke valkuilen en mind-set)
- Persoonkenmerken zoals moeite hebben met ‘Nee zeggen’, ‘Perfectionisme’ en zich over-verantwoordelijk voelen.
Samengevat
Van hoge werkdruk raak je niet burn-out. Het is wel een aanleiding voor langdurige stress. Wanneer niet tijdig actie wordt ondernomen op de symptomen verergeren de gevolgen en nemen gezondheidsklachten toe.
Door stelselmatig roofbouw te plegen op je lichaam en gezondheid kan het eindstation een burn-out zijn. De aanleiding voor burn-out is in bijna alle gevallen een combinatie van een veeleisende baan (waarbij hoge werkdruk een trigger voor stress kan zijn) in combinatie met wat zich in de privé-situatie afspeelt.
